Zadel je paard voor een rit door de natuur
Door Bernard De Camp, toerruiter sinds 1978

Over goed materieel beschikken dat geschikt is voor lange ritten, is zeker zo belangrijk als de juiste keuze van het rijdier. Voor een dagje uit zal het alledaagse zadel waarschijnlijk wel volstaan, maar als er te paard gestegen wordt voor een trektocht van enkele dagen, doet men in een zadel te zitten aangepast is aan het paard en aan de ruiter. Het vlakke te dunne onderleggertje moet worden vervangen door een gevouwen deken dat een gelijkmatige spreiding van het gewicht van de ruiter en van zijn bagage mogelijk maakt. Straks beschrijf ik u in dit artikel wat ik hiervoor al jaren gebruik en comfort verschaft zonder het paard te kort te doen. Maar eerst een beetje geschiedenis …

Hoe was het vroeger ?

De ruiters uit Centraal-Azië hadden aan het paard zelf genoeg. Zadel of breidel hoefden niet. Mennen deden zij waarschijnlijk met de knieën of met tikken op de achterflank of in nek. Het zadel zou ontstaan zijn in China, onder de Han dynastie omstreeks 200 voor Christus. De Romeinen die toch grote veroveraars en dus grote trekkers waren, moesten tot de vierde eeuw wachten alvorens kennis te kunnen maken met het zadel. De Gallische en Numidische ruiters, ofschoon ze het zadel kenden, waren veel te trots en te fier om het te gebruiken: een goede ruiter behoefde geen zadel! De Amerikaanse indianen bereden paarden die afstamden van dieren die achtergelaten waren door de Spaanse veroveraars en daarvoor hadden zij alleen maar een doek en een leidsel nodig. Wie aandachtig de westerns van John Wayne bekijkt zal evenwel zeer vaak een weggestopt zadel onder het doek bemerken! Het klassieke zadel zoals we het nu kennen is geëvolueerd uit het Engelse jachtzadel. Er bestaan talrijke varianten op gaande van koers- over dressuur- naar springzadels. Zowat overal bestaan er de traditionele zadels, laten we maar denken aan de Spaanse, Mexicaanse, Texaanse, Marokkaans of Camarguezadels. Het ontstaan van de stijgbeugel is daarentegen nog met een waas van geheimzinnigheid omgeven. Hij werd reeds door de Mongolen gebruikt in de vierde eeuw voor Christus maar het duurde eeuwen voor het gebruik ervan goed ingeburgerd was in het westen.

Het zadel.

We gaan u in het bestek van dit korte artikel niet .....opzadelen met een beschrijving van het zadel. De verschillende onderdelen ervan zijn genoegzaam bekend. Maakt u af en toe eens een rit te paard, heb dan vertrouwen in het materieel dat de manege ter beschikking stelt. Zelfs al is het niet meer gloednieuw, dan is toch aangepast aan het paard en daarmee moet ook rekening worden gehouden. Dat mag u echter niet beletten de belangrijke onderdelen aan een controle te onderwerpen: de goede staat van de beugelriemen en van de zadelriemen. En val kan immers zware gevolgen hebben en heel uw vakantie verknoeien. Ikzelf rijd nu al 25 jaar, met verschillende paarden maar dat heeft me niet belet, me mijn eigen droomzadel aan te schaffen. Eerst heb ik voor mezelf uitgemaakt hoeveel ik wilde spenderen, dan ben ik op zoek getogen naar de ideale zadelmaker en daarbij heb ik veel opgestoken van mijn bezoek aan verschillende handelszaken zodat ik een vrij compleet beeld had van wat er op de zadelmarkt beschikbaar was. Toerpaarden hebben alle ongeveer het volgende zelfde formaat: een gemiddelde grootte, een goede korte rug en een fijne maar rustieke lijn. Het zadel moet goed passen rond de rug van het paard maar de schoft vrijlaten. Het schoftdeel van de zadelboog moet van gemiddelde grootte maar stevig zijn. Zorg ervoor dat het zadel een groot draagvlak heeft zodat de last gelijkmatig over de rug van het paard gespreid wordt. Kies een zadel met soepele en dikke draagvlakken. Er bestaan tegenwoordig ook dichte schuimrubbers die de paardsrug beschermen en de schokken dempen. Kies tenslotte, voor uw eigen comfort, een zadel met een diepliggende zit die goed gecapitonneerd is. Een kwaliteitszadel springt onmiddellijk in het oog. Een gedegen afwerking is vaak een waarborg voor kwaliteit. Aandacht moet worden besteed aan het leder en de gespen. Het leder moet soepel en stevig zijn en de gespen van brons om corrosie te voorkomen. Er moeten talrijke bevestigingspunten zijn, voldoende stevig om er met kleine riempjes een pull, een regenjak, een draagtas en holsters aan te bevestigen. Omdat het riemwerk de waarborg is voor het goede verloop van de rit, zal de ruiter er bijzondere aandacht aan besteden. Riemen vastgemaakt met contre-sanglons hebben het nadeel dat u ingeval van breuk, de rit te voet mag voortzetten of de riem strakker moet aanspannen om het verloren deel terug te winnen maar met het risico op verwondingen waar de zadelriem zit. Volgens mij is de driepuntsbevestiging of de V-vorm, het ideale riemwerk. Dit systeem maakt een gelijkmatige spreiding mogelijk en de lederen bindriem die als dasknoop dient is gemakkelijk te vervangen bij de minste slijtage. Indien het gekozen zadel al die kenmerken heeft dat zou het u algehele voldoening moeten geven.

De soorten zadels.

Het klassieke of Engelse zadel : Zoals hierboven gezegd, voldoet dit zadel niet aan de criteria: klein draagvlak en over 't algemeen geen bevestigingspunten.
Het westernzadel : Wordt vrij veel gebruikt voor tochten en is comfortabel voor man en voor paard. Kies een goede kwaliteit want op de markt worden talrijke modellen verkocht met een bedenkelijke kwaliteit van leder en zwakke bevestigingspunten. Test eerst dit zadel voor u het koopt. De zadelknop is niet bevorderlijk voor staande galop.
Het legerzadel : Van dit type bestaan er veel varianten; het beste en het stevigste is de Duitse. Volledig vervaardigd uit buffelleder, gemakkelijk te demonteren wat het onderhoud vereenvoudigt. De bevestigingspunten zijn talrijk en stevig. Nadelen zijn het gewicht en de breedte. Het zadel van het Franse leger is comfortabel maar een beetje lang.
Het Mac Lellan zadel : Welbekend bij de liefhebbers van westernfilms. Werd gebruikt in het Amerikaans leger ofschoon afkomstig uit Hongarije. Zijn voornaamste voordelen: gering gewicht, onderhoudsgemak, talrijke bevestigingspunten. Nadelen: men valt voor of verafschuwt het rustieke comfort; het draagvlak is een minpunt en een dikke onderlegger is aangewezen; tenslotte is de zadelknop vrij hoog. Het comfort kan worden verbeterd door het aan te kleden met een dikke schapenvacht.
De tochtzadels : Ook hier komt men alles tegen. Ga te rade bij een erkend zadelmaker met ervaring in de fabricage van dit soort zadel. Om er tochten mee te maken zoals zijn naam laat vermoeden is het een ideaal zadel, stevig met talrijke bevestigingspunten. Voor de rest is het een kwestie van smaak inzake keuze van zit: Engels type , western of pseudo Mac-Lellan type.
Het zadel in kunststof : Dit is een licht zadel dat het Engelse benadert en dus ook de nadelen ervan heeft. Het is evenwel onderhoudsvriendelijk als de specifieke producten hiervoor worden gebruikt.
Het Australische zadel : Dit is het zadel van de Australische koeienhoeders. Het biedt een goed comfort maar de sluitklampjes kunnen soms hinderlijk zijn. Het is dik gecapitonneerd en heeft vele bevestigingspunten.